ตั้งแต่เด็กจนโต เราถูกสอนให้ยกมือไหว้สองย่าทุกครั้งที่นั่งรถผ่านอนุสาวรีย์ท้าวเทพกระษัตรี ท้าวศรีสุนทร เพื่อแสดงความเคารพต่อท่านทั้งสอง เพราะท่านคือสองวีรสตรีที่นำชาวบ้านถลางต่อสู้กับทหารพม่าเพื่อปกป้องบ้านเกิด ทำให้เมืองถลางยังคงอยู่ผ่านยุคสมัยสู่เมืองภูเก็ตที่เจริญก้าวหน้าจนถึงปัจจุบัน
ทุกวันที่ 13 มีนาคม เป็นวันถลางชนะศึก ชาวภูเก็ตจึงจัดกิจกรรมเพื่อสดุดีวีรกรรมของวีรสตรีทั้งสองและเหล่าบรรพชนผู้กล้าแห่งเมืองถลาง เพื่อปลูกฝังให้ลูกหลานชาวภูเก็ตได้ระลึกและเรียนรู้ เข้าใจถึงเหตุผลว่าทำไมคนรุ่นพ่อแม่ปู่ย่าตายายจึงสอนให้เราแสดงความเคารพต่อท่านอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน กิจกรรมแต่ละปีทางจังหวัดภูเก็ต องค์การบริหารส่วนจังหวัดภูเก็ต มูลนิธิท้าวเทพกระษัตรี ท้าวศรีสุนทร รวมทั้งหน่วยงานต่างๆ จะร่วมมือกันจัดอย่างยิ่งใหญ่ตั้งแต่ช่วงต้นเดือนมีนาคม อย่างเช่นในปีนี้ ก็มีทั้งพิธีอุปสมบทหมู่เพื่ออุทิศส่วนกุศลแด่บรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง, กิจกรรมนิทรรศการภาพศิลปะ, จัดประกวดวาดภาพ การกล่าวสุนทรพจน์ และการตอบคำถามหาแฟนพันธุ์แท้ประวัติศาสตร์เมืองถลาง ภูเก็จ เพื่อให้เยาวชนคนรุ่นใหม่ได้มีส่วนร่วม, กิจกรรมทัวร์แหล่งประวัติศาสตร์ถลาง, การทำบุญตักบาตร อุทิศส่วนกุศลแด่ปู่ย่าตายาย บรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง และทำพิธีบวงสรวงปู่ย่า ตายาย บรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง ณ สวนพระพุทธศาสนา วัดม่วงโกมารภัจจ์ ตำบลเทพกระษัตรี อำเภอถลาง รวมทั้งพิธีวางพวงมาลาและสดุดีวีรกรรมท้าวเทพกระษัตรี ท้าวศรีสุนทร ณ อนุสาวรีย์ท้าวเทพกระษัตรี ท้าวศรีสุนทร บ้านท่าเรือ อำเภอถลาง
ส่วนกิจกรรมที่เป็นสีสันของงานทุกปี คือ การแสดงแสง สี เสียง ละครอิงประวัติศาสตร์ถลาง ซึ่งปีนี้จะมีขึ้นในวันที่ 13-15 มีนาคม 2561 เพื่อบอกเล่าเรื่องราวเหตุการณ์สำคัญในศึกถลาง ให้พวกเราได้ย้อนภาพกลับไปเห็นบรรยากาศราวกับร่วมอยู่ในเหตุการณ์สำคัญครั้งนั้น ซึ่งจุดเด่นของละครอิงประวัติศาสตร์ถลางในปีนี้ มีการปรับโฉมโดย อาจารย์สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ ประธานกลุ่มผู้สนใจประวัติศาสตร์เมืองภูเก็จ ร่วมเขียนบทละครใหม่ทั้งหมด เพื่อเน้นความเป็นจริงของข้อมูลทางประวัติศาสตร์ นักแสดงที่มาร่วมถ่ายทอดเรื่องราวก็จะเน้นคัดเลือกนักแสดงที่มีความผูกพันกับย่ามุกย่าจันเป็นหลัก เช่นคนในตระกูลผู้สืบเชื้อสายมาร่วมแสดง ด้วยเนื้อเรื่องที่กระชับ การนำเสนอด้วยเทคนิคแสง สี เสียง ฉากซึ่งจำลองภาพเมืองถลางในอดีต ผู้ชมได้เห็นถึงวิถีชีวิตชาวเมืองถลาง ได้รับข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ฉากการรบพุ่ง และการได้มาของชัยชนะซึ่งต้องแลกด้วยเลือดเนื้อของบรรพชน ทำให้เรารู้สึกรักและหวงแหนแผ่นดินนี้มากยิ่งขึ้น และรู้สึกซาบซึ้งถึงพระคุณของชาวบ้านถลาง ที่ได้เสียสละเพื่อรักษาแผ่นดินนี้ไว้ ทั้งเด็กและผู้ใหญ่รับชมได้อย่างสนุกสนาน ได้ทั้งสาระและความบันเทิง
นอกจากการแสดงตระการตาแล้ว ในบริเวณงานยังมี ลานศิลปวัฒนธรรม และกิจกรรมอื่น ๆ ซึ่งจัดขึ้นตั้งแต่วันที่ 11- 15 มีนาคม 2561 ณ บริเวณพื้นที่อนุสรณ์สถานเมืองถลาง ตำบลเทพกระษัตรี อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต ซึ่งจัดเป็นตลาดวัฒนธรรมที่สะท้อนวิถีชีวิตของผู้คนในยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์ มีการปรับพื้นที่จำลองเป็นหมู่บ้าน ขุดคลอง สร้างบ้าน ซึ่งส่วนหนึ่งใช้เป็นฉากการแสดงแสง สี เสียงด้วย โดยท่านผู้ว่าราชการจังหวัดภูเก็ต นายนรภัทร ปลอดทอง ท่านตั้งใจให้ตลาดวัฒนธรรมนี้ได้ฉายภาพความเป็นอยู่ อาหารการกิน การแต่งกาย ของผู้คนในสมัยนั้น มีกิจกรรมทำอาหารและขนมพื้นเมือง เช่น เส้นขนมจีน ขนมต้ม ขนมจาก ให้ได้ทั้งลองทำและลองชิม สาธิตการสีข้าว ตำข้าว สาธิตการจักสาน ทำของเล่นจากธรรมชาติ รวมทั้งมีการละเล่นพื้นบ้านต่างๆ ซึ่งเด็กสมัยนี้อาจจะไม่รู้จักกันแล้ว เช่น เชิดหนังตะลุง หมากเก็บ หมากขุม รวมทั้งยังมีการแสดงศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น เช่น หนังตะลุง โนรา รองแง็ง ให้ชมอย่างเพลิดเพลิน ชวนครอบครัว ชวนเพื่อนๆ แต่งชุดผ้าไทย นุ่งโจง ห่มสไบ ทิ้งความทันสมัยไปเดินเล่นชมตลาดโบราณ แล้วจินตนาการย้อนอดีตกลับไปยุคต้นรัตนโกสินทร์ ติ๊ต่างเป็นหนุ่มสาวชาวเมืองถลางกันบ้าง น่าสนุกสนานดีนะเจ้าคะ
